Πάνω απ’ το ηφαίστειο – μόνιμη εγκατάσταση στο Sterna στούντιο

Την περασμένη Άνοιξη έκανα ένα μεγάλο ταξίδι στην Ανατολή. Ξεκίνησα από την Ταϊλάνδη όπου τον τελευταίο καιρό ζει και εργάζεται ο αδερφός μου, πέρασα στην Καμπότζη για να δω τους ναούς της Ανγκόρ και συνέχισα προς την Ιαπωνία την οποία διέσχισα με τρένο από το Νότο προς το Βορρά. Ήμουν στο δρόμο για πέντε εβδομάδες, είδα, άκουσα, γεύτηκα και μύρισα πολλά πράγματα, κάποια μου φάνηκαν οικία τίποτα όμως δεν ήταν ακριβώς το ίδιο. Η πλαστική καρέκλα της Μπανγκόκ ήταν λίγο αλλιώς, τα τζιτζίκια στη ζούγκλα της Καμπότζης έκαναν άλλον ήχο, τα τηγανιτά ψάρια στην Ιαπωνία είχαν άλλη γεύση. Στην αρχή της πέμπτης εβδομάδας έφτασα στο Χοκάιντο, το Βορειότερο από τα κύρια νησιά της Ιαπωνίας και επισκέφτηκα την τοποθεσία Τζιγκοκουντάνι ή “Κοιλάδα της Κόλασης” όπως την αποκαλούν λόγω των πολλών οπών ατμού, των θερμών θειούχων ρευμάτων και γενικά της έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας που παρουσιάζει. Η μυρωδιά του θειαφιού ήταν ακριβώς η ίδια με αυτήν που θυμόμουν από τη Νίσυρο και για πρώτη και μοναδική φορά στη διάρκεια του ταξιδιού ένιωσα σαν στο σπίτι μου.

Προετοίμασα αυτό το ταξίδι όπως θα προετοίμαζα ένα έργο. Έκανα μια λίστα με τα “υλικά” μου, τα πράγματα που αφορούν στην πρακτική μου και ήθελα να ψάξω και να δω (το ναό Εραουάν στην Μπανγκόκ όπου φιλοξενείται το άγαλμα της θεότητας με τα τέσσερα πρόσωπα που φέρνει τύχη και όπου εξερράγη μια βόμβα με πολλά θύματα και τραυματίες το 2015, τα αφιερώματα 1000 οριγκάμι γερανών στο Μνημείο Ειρήνης στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, τους Πέτρινους Βούδες στο Ουσούκι σκαλισμένους σε μαλακό ηφαιστειακό πέτρωμα από το γειτονικό Άσο, τον ήλιο να ανατέλλει από τον Ειρηνικό, κτλ). Σχεδίασα στο χαρτί μια διαδρομή συνδέοντας μεταξύ τους σημεία τα οποία προέκυψαν συγκρίνοντας και συνδυάζοντας δρομολόγια αεροπλάνων και τρένων, προβλέψεις του google maps, υποδείξεις του trip advisor, προσφορές ξενοδοχείων και ξεκίνησα να δω αν θα βγει.

Προτού όμως ξεκινήσω, έκανα ένα ταξίδι στη Νίσυρο με σκοπό να φτιάξω ένα έργο in situ στο στούντιο του Sterna στον Εμπορειό. Επισκέφτηκα πρώτη φορά τη Νίσυρο τον Ιούνιο του 2015 στο πλαίσιο του πρότζεκτ “στα λουτρά”. Από τότε επιστρέφω συχνά και συστηματικά τόσο κυριολεκτικά όσο και με τη δουλειά μου καθώς πολλά από τα υλικά και τις εμμονές που με χαρακτηρίζουν -και έφτασα ως την Άπω Ανατολή κυνηγώντας- τα πρωτοσυνάντησα εδώ: τα παχιά φύλλα των βελανιδιών που σε κόντρα φως μοιάζουν με βαμπίρ νυχτερίδες που κοιμούνται, το κροτάλισμα των κροκάλων στους Χοχλάκους, τις ιερές αγελάδες, τις μεγάλες άσπρες αφράτες ελαφρόπετρες από το Γυαλί οι οποίες κόβονται με μαχαίρι, το κίτρινο θειάφι το οποίο τρώει τις ίνες των βαμβακερών υφασμάτων…

Τα δεδομένα που είχα για να λύσω το έργο στο στούντιο ήταν τα εξής: Ένα στενόμακρο χάσμα το οποίο διακόπτει το πάτωμα του πρώτου ορόφου και προκύπτει λόγω του κενού που δημιουργείται από τη σκάλα που ανεβαίνει από το ισόγειο. Το χάσμα αυτό έπρεπε για λόγους ασφαλείας να σηματοδοτηθεί, με κάτι όμως το οποίο να είναι και χρηστικό και να προσθέτει, να μην αφαιρεί από τον περιορισμένο χώρο του στούντιο. Ήθελα επίσης να λάβω υπόψη την ειδική γεωγραφία της γειτονιάς του Κάστρου, το γεγονός ότι αυτό το κενό ουσιαστικά είναι εγκιβωτισμένο μέσα σ’ ένα οικοδόμημα το οποίο στέκεται στο όριο της καλδέρας. Φαντάστηκα μια κίτρινη σαν το θειάφι αιώρα αναρτημένη πάνω απ’ την τρύπα πάνω απ’ το ηφαίστειο.

Για να καταλήξω στο σχέδιο και να κατασκευάσω την αιώρα παρακολούθησα, συνέκρινα και συνδύασα διάφορα youtube tutorials. Αυτή είναι μια διαδικασία που συχνά ακολουθώ και αναφέρεται θεωρώ και σε κάποια από τα θέματα που ψάχνω προς την Ανατολή. Η παράδοση της αντιγραφής και της επανάληψης ως μαθητεία, έργο και θρησκευτική πράξη σε αντιπαράθεση με την πολυφωνία και την προσβασιμότητα σε πληροφορία, μεθόδους και λύσεις που προσφέρονται απλόχερα, ανυπόγραφα και χωρίς διακρίσεις μεταξύ των μελών της κοινότητας του διαδικτύου. Τα όρια της πρωτοτυπίας και της προσωπικής χειρονομίας την κάθε φορά. Επέλεξα την πλέξη και τον τρόπο στήριξης που μου άρεσε και θεώρησα καταλληλότερο για το σκοπό, έκανα πρόβες μπροστά απ’ την οθόνη ώσπου να μάθω να τα κάνω απ’έξω και άρχισα να πλέκω για να δω αν βγαίνει και πως θα βγει από τα δικά μου χέρια.

Ονόμασα το έργο “Πάνω απ’ το Ηφαίστειο” τίτλος συνεπής αλλά αναμενόμενος. Πριν από χρόνια, προτού φτάσω στη Νίσυρο, είχα φτιάξει ένα έργο το οποίο είχα ονομάσει “Κάτω απ’ το Ηφαίστειο”. Εκείνο το έργο είχε προκύψει ως εξής: Είχα ένα ωραίο μεγάλο κρυστάλλινο βάζο το οποίο μου γλίστρησε από τα χέρια, έπεσε και έγινε θρύψαλα πάνω στο μαύρο μαρμάρινο πάτωμα του τότε εργαστηρίου μου. Τα σκορπισμένα κρύσταλλα ήταν τόσο όμορφα -αληθινά σαν γαλαξίας- που δε μου πήγε να τα πετάξω αλλά τα σκούπισα κάτω απ’ τον πάγκο εργασίας. Έμειναν εκεί πολύ καιρό, μια μέρα κοιτώντας τα σκέφτηκα ότι αυτό θα μπορούσε να γίνει ένα πολύ ωραίο έργο και αμέσως μου ήρθε στο μυαλό ο τίτλος “Κάτω απ’ το Ηφαίστειο” -ασφαλώς στο πίσω μέρος παίζει και η αναφορά στο γνωστό βιβλίο. Όταν αποφάσισα να παρουσιάσω το έργο στο πλαίσιο μιας έκθεσης, για λόγους και πρακτικούς αντέγραψα τον πάγκο εργασίας 1:1 σε μακετόχαρτο. Υποψιάζομαι ότι -όχι άδικα- όποιος έτυχε τότε να το δει μάλλον θεώρησε ότι το έργο ήταν ο χαρτονένιος πάγκος. Όμως για μένα το έργο ήταν το σπασμένο βάζο από κάτω. Θυμάμαι την δασκάλα μου στη Νέα Υόρκη η οποία σε μια κουβέντα περί οργάνωσης και βιωσιμότητας του χώρου εργασίας μου είχε προτείνει να χρησιμοποιώ καλύτερα τους χώρους κάτω απ’ τα τραπέζια. Θεωρώ ότι η συμβουλή της πέρα από καθαρά πρακτική είχε και μια διάθεση ποιητική. Όλα αυτά τα καλά και τα κακά πράγματα τα οποία δεν είμαστε έτοιμοι να διαχειριστούμε αλλά δε θέλουμε να αποχωριστούμε ή απλώς φυλάμε για μελλοντική χρήση τα στοιβάζουμε κυριολεκτικά και μεταφορικά κάτω απ’ το τραπέζι, κάτω απ’ το κρεβάτι, κάτω απ’ τη σκάλα. Όταν μου δόθηκε η ευκαιρία να φτιάξω ένα έργο που θα μείνει μέσα σε ένα εργαστήριο στη Νίσυρο -και αφού είχα περπατήσει πολλές φορές μέσα στον κρατήρα και είχα ακούσει και νιώσει το μάγμα να βράζει κάτω απ’ το φλοιό- θεώρησα υποχρέωσή μου να αναστρέψω έστω φορμαλιστικά αυτήν τη διαδικασία και να φέρω κάτι από πάνω.

Για κάποιες ημέρες δύο φορές το χρόνο, αν παρακολουθήσεις το ηλιοβασίλεμα από την παραλία των Χοχλάκων στο Μαντράκι θα δεις τον ήλιο να βουτάει απευθείας μέσα στη θάλασσα. Φέτος επισκέφτηκα τη Νίσυρο δύο φορές, μία στις αρχές Απρίλη πριν από το μεγάλο μου ταξίδι για να φτιάξω το έργο στο στούντιο και μία τώρα, έξι μήνες μετά, στο τέλος του Καλοκαιριού. Είχα την τύχη να πετύχω και τις δύο φορές τα ηλιοβασιλέματα μέσα στο νερό. Στο παρελθόν έχω τραβήξει πολλές φωτογραφίες και βίντεο από τα συγκεκριμένα ηλιοβασιλέματα τα οποία έχω αντιστρέψει και παραστήσει ότι πρόκειται για ανατολές από τον Ειρηνικό. Στις αρχές Μαΐου είδα όντως στην Οκινάουα τον ήλιο να βγαίνει μέσα από τον ωκεανό. Προηγουμένως όμως, και τώρα πάλι, είχα δει από το μπαλκόνι του στούντιο στον Εμπορειό τον ήλιο ν’ ανατέλλει πίσω απ’ την χερσόνησο της Ντάτσα πίσω απ’ την οποία απλώνεται η Ανατολή.